بێباوران رەخنە دەگرن لە چەندین ئایەتی قورئان بە
نموونەش سورەتی فاتیحە دێنەوە ئەلێن چۆن دەگونێت خودا خۆی بلێتە خۆی “سوپاس بۆخودای جیهانیان ” هەر وەک لە ئایەتی یەکی سورەتی فاتحە هاتووە، {الحمدلله رب العالمین} وە ئەم ئایەتانەی کە لە دوای ئەم ئایەتش دێت هەمان شت و شێوازە ، ئەمەش لەگەل ژیری مرۆڤ ناگونجێ کە خودا بلێتە خۆی سوپاس بۆ خودا ، بۆیە ناکرێ ئەم قورئانە لەلایەنی خودا نێردرابێت ،
وەڵام : لەزمانی عەرەبی خۆی شێوازی گۆرینی رستە و گوفتار هەیە کە پێی ئەلێن (الالتفات) کە بەم شێوەی خوارەوە زانایان پێناسەیان کردووە :
تعريف الالتفات
يُعرِّف أهل اللغة (الالتفات) بأنه “انصراف المتكلم من الإخبار إلى المخاطبة، ومن المخاطبة إلى الإخبار”. ويُعرَّف أيضاً بأنه “إخراج الكلام من أحد طرق التعبير الثلاثة: التكلم، والخطاب، والغيبة، إلى طريق آخر من هذه الطرق الثلاثة”. وبعبارة مختصرة فإن (الالتفات) يقصد منه نقل الكلام من أسلوب إلى آخر.
واتا : ئه‌و ئسلوبه گۆڕینی خیتاب و قسه‌كردنه له شێوازێكه‌وه بۆ شێوازێكی تر و گۆڕینی ئاڕاسته‌ی قسه‌یه له بارێكه‌وه بۆ بارێكی تر و یه‌كێك له ئسلوبه‌كانی بریتیه له گۆڕینی ئاڕاسته‌ی قسه له نادیار(غه‌یبه‌ت)ه وة بۆ ئاماده(حاضر) هه‌روه‌ها به پێچه‌وانه‌شه‌وه “مِنَ الغَيْبَةِ إِلَى الخِطَابِ” . وە بەکورتی دەتوانی پێناسەی بکەین بەوەی کە ئەم شێوازەیە گێرانەوەی قسەیە وە لەکاتی گێرانەوەی شێوازەکەی بگۆری بۆ شێوازێکی تر ،
عه‌ره‌ب به تێكڕا ئه‌م ئسلوبه‌یان له لا شتێكی سه‌رنجڕاكێشبوه و هه‌ركاتێك ئه‌م ئسلوبه‌یان له هه‌ر خیتابێك بینیوه پێی كاریگه‌ربوون خێرا به ده‌میه‌وه ڕۆشتوون و هه‌ر ئه‌مه‌ش وا ئه‌كات كه زۆر له شیعری عه‌ره‌بیدا ببینرێت به هی سه‌رده‌می ئیسلامی و پێش ئیسلامیشه‌وه ، بۆ نمونه شاعیر ئه‌ڵێ:
وَنقتَدْ ولا نُقْتَد وتغصِبْ رماحنا *** كرام الأَساری من مُعمٍ وفحولِ
ونُنْعِمْ ولا يُنْعَمْ عَلَيْنَا ومَنْ يَقِسْ *** نَدَانَا بِأَنْدَى مَنْ تكلَّمَ نُفْضِلٍ
به‌م ئسلوبه ئه‌بینین چۆن شاعیر له وه‌سفی قه‌ومه‌كه‌یدا له نێوان ئاماژه‌ی ئاماده و نادیاردا یاری ده‌كات و وشه‌كانی ئه‌هۆنێته‌وه ،
بۆیە ئەم گومانەی بێباوران هەلەیە و بێ ئاگاییە لە زانستەکانی رەوان بێژی و رێزمانی زمانی عەرەبی، وە خودای گەورە زۆر بەئاسان ئەی توانی بفەرمووێت ( قل الحمدلله رب العالمین )واتا بلێ سوپاس بۆ خودای جیهانیان ) هەروەک چۆن لەچەند جێگایەکی قورئاندا هاتووە خودای گەورە فەرموویەتی ( قل…) وە ئەم کات قورئان زۆربەی ووشەکانی ئەبوو بە ( قل…) وەقورئان ئەم شێوازە رێک وپێکەی کە ئێستا هەیەتی لە رەوان بێژی نەی ئەما ، وە ئەوکات بێباوران دەیان ووت محمد نەی زانیووە چۆن قورئان پرکاتە بە نووسین بۆیە ووشەی (قل) لە زۆربەی جێگاکانی قورئان نووسیوەتەوە ،
کەواتە ئەم گومانەی بێباوران بوو بە اعجازی بەلاغی بەسەریانەوە وە شێوازی جوانکاری رستە ،
ئەم زانایانەی کە دەستێکی بەر بڵاوویان هەبووە لە تفسیرەکانیان کە ئاماژەیان بەم زانستە داوە ئەمانەن
( أبي حيان، والآلوسي، والرازي، وابن عاشور )
وە زانایانی زمانی عەرەبی ئاماژەیان بەم زانستە داوە ئەمانەن
( حازم القرطاجني وە الزركشي لە کتێبی “برهانه”)
No comments:
Post a Comment